“เขาพระสุเมรุ” (Mount Meru หรือ Sumeru) ไม่ใช่เพียงภูเขาในตำนาน หากแต่เป็นสัญลักษณ์จักรวาลวิทยาอันทรงพลังของอารยธรรมอินเดียโบราณ แนวคิดนี้หล่อหลอมทั้งศาสนา การเมือง ศิลปกรรม และสังคม ไม่เพียงในดินแดนชมพูทวีป แต่ยังแพร่กระจายสู่อาณาจักรต่าง ๆ ในสุวรรณภูมิ ผ่านการเผยแผ่ศาสนาพราหมณ์–ฮินดู พุทธ และเชน ตลอดจนการค้าทางทะเลและการแลกเปลี่ยนทางวัฒนธรรม จนกลายเป็น “แกนกลางทางอุดมการณ์” ที่กำหนดระเบียบจักรวาลและสถานะทางอำนาจของมนุษย์

ตำนานกินรีในอินเดีย และสุวรรณภูมิ

ตำนาน “กินรี” (Kinnari/Kinnara) เป็นเรื่องเล่าที่มีรากฐานจาก อินเดียโบราณ และแพร่หลายเข้าสู่ดินแดน สุวรรณภูมิ ผ่านศาสนา วรรณกรรม และศิลปกรรม จนกลายเป็นสัญลักษณ์ทางวัฒนธรรมที่ทั้งสองภูมิภาคใช้ร่วมกัน แต่ก็ตีความแตกต่างไปตามบริบทของสังคม

ตำนานกินรีในอินเดีย กำเนิดจากคติฮินดู–พุทธ  กินรี (สตรีครึ่งนก) และกินนร (บุรุษครึ่งนก) มีต้นกำเนิดในตำนานอินเดีย อยู่ในกลุ่ม “สัตว์กึ่งเทพ” (kinnara) ซึ่งอาศัยอยู่บน เขาพระสุเมรุ หรือหิมาลัยตอนเหนือลักษณะและบทบาท มักบรรยายว่ามีร่างกายท่อนบนเป็นมนุษย์ ท่อนล่างเป็นนก มีความงาม ร้องเพลงไพเราะ และเล่นดนตรีถวายเหล่าเทพเจ้า ทำหน้าที่เชื่อมโลกมนุษย์กับโลกสวรรค์ เป็นผู้สื่อสารความสุข ความรัก และเสียงดนตรีแห่งจักรวาล